Grönland’ın büyük kısmını örten buz tabakasının altında, dünyanın en büyük kanyonlarından biri keşfedildi. Henüz buzul tabakası yokken, yaklaşık 4 milyon yıl önce, oradan akan büyük bir nehir, en az 750 kilometre uzunluğa ve 800 metreden fazla derinliğe sahip kanyonu şekillendirmiş.
Kanyon, iklim değişikliği konusunda çalışma yürüten araştırmacıların radar yoluyla Grönland’ın temel kayalarını haritalarken kazayla ortaya çıkmış. Saklı vadi, Arizona’daki Büyük Kanyon‘dan da daha uzun. Vadi, Grönland’ın ortasından başlayarak yukarı doğru kuzey kıyılarına kadar kıvrıla kıvrıla uzanıyor. Buzul tabakası şekillenmeden önce bu vadi, Kuzey Buz Denizi’ne (Arktik Okyanusu’na) akan coşkun bir nehre sahipmiş. Şu an, vadi buzla dolmuş.
Vadiyi kaplayan 3 kilometreden daha kalın buzul tabaka öyle ağır ki, daha önce deniz seviyesinden 500 metre yüksekte olan Grönland’ın ortası çökmüş ve batan ada bugün deniz seviyesinden 200 metre aşağıda yer alıyor. Buzulbilimciler, buzul altındaki erimiş suların temelden okyanusa doğru taşınmasında, kanyonun önemli bir rol oynadığını düşünüyorlar. Ama kanyon hâlâ batıyor, bir su damlası ile seli kıyaslamak gibi görünsede, Kuzey’deki erimiş sular deniz seviyesinin altındaki buz tabakalarından ince ince sızmaya devam ediyor.
“Eğer öngörüldüğü gibi, sera gazlarındaki artış yüzünden Arktik’teki (Kuzey Kutbu’ndaki) ısınma devam ederse, Grönland’ın buzul tabakaları deniz seviyesinin ne kadar yükselmesine katkı sağlar?” sorusuna yanıt arayan araştırmacılar, büyük bir bilimsel yapbozu çözmeye çalışırken kanyonu keşfetmişler.
Buz belli frekanstaki radyo dalgalarında geçirgendir. Bunu bilen araştırmacılar, temel kayaların üstünde çok sayıda uçuş yapmış ve gidip gelen radar sinyallerini toplayarak sorularına yanıt aramışlar. Çalışmanın büyük oranı NASA’dan olmak üzere, İngiltere ve Almanya’daki araştırmacıların onlarca yıldır ürettikleri verilerden oluşmuş. Araştırmacılar bir uçtan öbür uca uzanan kanyona rastladıklarında çok şaşırmışlar.
Bulguları kaleme alan başyazar Jonathan Bamber (Bristol Üniversitesi): “Anında uydu görüntülerine ulaşan cep telefonları var. Dünya haritasının tamamlandığı sanılıyor. Ama, daha çok keşfedecek şey var. Biz bu konuda inanılmaz bir heyecan duyuyoruz. Gerçekten de, bu ölçekte bir şey bulmak, ömrünüz boyunca karşınıza çıkabilecek tek fırsat.” diyor.
David Vaughan (Britanyalı Güney Kutbu Araştırma Kurumu): “Grönland ve Antarktika buzulları altında çok şey gizli. Bu kanyonu bulmak oldukça şaşırtıcı. Grönland bu boyutta bir kanyon için büyük değil ve kanyonun art arda oluşan buzullara rağmen buzul öncesi şeklini koruması bayağı önemli.” diyor ve ekliyor “Kanyonun bir kısmı, son buzul-arası dönemde (100.000 yıl) açığa çıkmış olabilir. Muhtemelen kanyonda birçok çeşit bakteri bulunabilir. Bunların yaşamı başka bir konudur.”
4 milyon yıl önce yeryüzünde insan olmadığı için kanyon insan gözüyle görülmüş değil. Eğer, Grönland’daki buz tabakası tümüyle erirse, küresel deniz seviyesi 7 metre yükselecek ve birçok büyük kent sular altında kalacak.
Britanyalı Güney Kutbu Araştırma Kurumu (BAS), daha önce böylesi görülmemiş büyük bir coğrafi yapının bulunmasını, kayda değer bir keşif olarak niteledi.
Bakalım, balta girmemiş bu kanyona ne ad verilecek?
Ayrıntılar
BBC, Huge canyon discovered under Greenland ice, 31 Ağustos 2013
BBC, Grönland’da şaşırtıcı keşif: buz altında dev kanyon, 31 Ağustos 2013
Bristol Uni., Mega-canyon discovered beneath Greenland ice sheet, 31 Ağustos 2013
Livescience, ‘Grand Canyon’ of Greenland Discovered Under Ice Sheet, 1 Eylül 2013
NASA, NASA Data Reveals Mega-Canyon under Greenland Ice Sheet, 31 Ağustos 2013
Youtube, Greenland’s Mega Canyon, 31 Ağustos 2013
Youtube, NASA | The Bedrock Beneath, 31 Ağustos 2013
