Nedir, bu akifer (suveren).. Her jeolojik (yerbilimsel) birim bünyesinde su içermez veya barındırdığı suyu vermez ya da zorluk çıkarır. İşte bu sınıfta: akifüj (susavan), akiklüd (suvermez) ve akitard vardır. Akiferse candır, birkaç türü vardır. Ama hepsi su içerir, taşır ve bu mevcut suyun neredeyse tamamını verir. Neredeyseden kasıt şu; santrifüj, kılcal saçak (kaliper), adhezyon, kohezyon vs. hariç, ama fizik dâhil.
***
Afrika’da 300 milyondan fazla insan düzenli olarak temiz içme suyuna ulaşamıyor. Suya ihtiyacın önümüzdeki yıllarda nüfus artışı ile birlikte daha da artması bekleniyor. Biliminsanları aşırı derecede kurak Afrika kıtasında aslında çok büyük bir yeraltısuyu havzası bulunduğunu söylüyor. Araştırmacılara göre kıtada bulunan yeraltısuları yerüstü sularından 100 kat daha fazla.
Kıtadaki tatlı su nehirleri ve gölleri mevsimsel olarak taşıp kurudukları için düzenli olarak kullanılamıyorlar. Bu kıtanın tarım potansiyelini de düşürüyor. Şu an da kıtadaki ekilebilir arazinin sadece % 5′i sulanabiliyor.
Araştırma ekibi bölgedeki yeraltısularının şimdiye kadar ki en detaylı haritasını çıkardı. Environmental Research Letters adlı dergide yayınlanan araştırmada su bulmak için kazı yapmanın çok da akıllıca olmayacağının da altı çizildi.
Biliminsanları ilk defa kıtanın altında saklı duran su kitlesinin detaylı bir analizini yapmayı başardı. Bu analiz sonucu, İngiltere’deki University College London ve British Geological Survey’den (BGS) biliminsanları Afrika kıtasındaki yeraltısularının haritasını çıkardı.
Araştırmacılardan biri olan Helen Bonsor göze görünmediği için yeraltısularının unutulduğunu söyledi. Bonsor “Umarım bu araştırma insanlara yeraltısularının sunduğu potansiyeli hatırlatır” dedi. Bonsor, Afrika’daki en büyük yeraltı su rezervinin kuzey Afrika’da olduğunu söyledi. Araştırmacı “Bu bölgede yerin altında 75 metre kalınlığında bir su şeridi var” dedi.
Sahra çölünün oluşmasına neden olan iklim değişiklikleri nedeniyle kıtanın altındaki yeraltı su tabakası en son 5.000 yıl önce dolmuş. Araştırmacılar haritaları için gerekli bilgiyi bölgedeki ülkelerin kamu kurumlarından topladıkları bilgiler ve daha önce yeraltısuları ile ilgili yapılmış 283 araştırmadan almış. Araştırmacılar bölgede kurak kabul edilen birçok ülkenin aslında büyük su rezervleri üzerinde yer aldığını söylüyor. Ancak biliminsanları bu sulara ulaşım konusunda dikkatli olunması gerektiğini de söylüyor. Bir çok sondaj kuyusunun kazılmasının zararlı olabileceğini düşünüyorlar.
Araştırmacı Alan MacDonald “Büyük sondaj kuyuları bölgedeki yeraltısuyunun konumu tam anlamıyla anlaşılmadan açılmaya başlanmamalı” diyor. MacDonald “Daha küçük çaplı sondaj kuyuları ve yerel ihtiyacı karşılayacak el pompası ile çalışan kuyular daha etkili olacaktır” diyor. Yağmur eksikliği nedeniyle yeraltı havzalarının büyük bir bölümünün suyla dolu olmadığını söyleyen biliminsanları çok büyük sondaj kuyularının, bu havzaların yok olmasına neden olabileceğini düşünüyor. Bonsor da, yavaş hareket etmenin daha etkili olabileceği görüşünde.
Biliminsanları su rezervlerinin iklim değişiklikleri ile baş etmekte yeterli olacağı görüşünde. Bonsor “Güney Afrika’da yeraltısuları görece daha kısıtlı, ancak etkili ve planlı kullanımla burada bulunan suyun kıtanın kuraklık problemini çözmek için yeterli olabileceğini düşünüyoruz” diyor. Bonsor, “Yağmurun neredeyse hiç yağmadığı yarı kurak bölgelerde bile yağan her yağmur 20 ila 70 yıl yeraltı havzalarında depolanıyor. Yani bu rezervler sadece içme suyu ya da küçük çaplı tarım işlerinde kullanılırsa bölgenin iklim değişiklikleri ve kuraklık ile baş etmesine yeterli olabilir” diyor.
Tüm ayrıntıları okumak isteyenler için, Quantitative maps of groundwater resources in Africa..
Kaynakça
BBC, Afrika’da kuraklığa çözüm yerin altında, 24 Nisan 2012, İngilizce
