Depremlerden önce yerkabuğunda meydana gelen özel bir gerilimi ölçmenin, yersarsıntılarının önceden bilinebilmesi ve haber verilebilmesinde kullanılabileceği sanılıyor. ABD’nin Kaliforniya eyaletindeki San Andreas fayı boyunca yer kabuğunu inceleyen sismologlar, bir kilometre aşağıda depremden önce sismik dalgaların hızının değiştiğini tespit etti.
Nature dergisinde yayınlanacak araştırmanın (Niu, F., P. G. Silver, T. M. Daley, E. L. Majer, and X. Cheng, 2008. Active source monitoring of subsurface stress variations at SAFOD, Parkfield, Nature, submitted.) anlatıldığı makalenin yazarlarından Carnegie Enstitüsü uzmanı Paul Silver, bir depremden önce yer kabuğundaki gerilimde meydana gelen değişiklikleri tespit etmenin sismik araştırmaların merkezini oluşturduğunu, bunun araştırmalarını motive ettiğini kaydetti.
Araştırmaya katılan Teksas’taki Rice Üniversitesinden Fenglin Niu başkanlığındaki ekibin ölçümlerine göre, kırığın açıklığı ve kapalılığının etkisinden dolayı, sismik dalgaların hızının gerilimin düzeyine bağlı olduğunu belirten Silver, “Sismik dalgaların hızındaki değişikliklerin ölçümü, ilke olarak, olası bir yer sarsıntısını önceden haber vermeyi sağlayabilecek bir gerilim ölçeği şeklinde kullanılabilir” diye konuştu.
Sismologlar uzun süredir sismik dalgaların hızlarındaki değişikliği izlemeyi sürdürürken, en son teknolojiler güvenilir ve daha kesin ölçüm yapabilme olanağı sağlıyor.
Daha fazla bilgi için earthscope.org/observatories/safod (İngilizce)
SAFOD (San Andreas Fault Zone Observatory At Depth, Tr. San Andreas Fayı’nın Dibindeki Gözlemevi), büyük bir levha sınır fayında meydana gelen faylanma alanı ve deprem oluşumunu kontrol eden fiziksel ve kimyasal süreçlere dair temel soruları yanıtlamak amacıyla yürütülen bir projedir.
Parkfield, Dünya üzerinde en kapsamlı fay çalışmalarının yürütüldüğü ve ölçüm cihazlarıyla donatılmış bir bölgedir. 1996’dan beri bilimsel çalışmalar yapılmaktadır. San Andreas Fayı’nın deprem üretebilen (sismojenik) derinliklerinde doğrudan yapılan örnekleme, kuyu içi ölçümler ve uzun dönem izleme sayesinde şu hedefler gerçekleştirilmek istenmektedir:
- Fay hattı malzemelerinin bileşimini öğrenmek ve bu malzemelerin davranışını belirleyen temel yasalarını tanımlamak,
- Depremleri başlatan ve yayılmalarını kontrol eden gerilmeleri ölçmek,
- Yüksek gözenek sıvı basıncı ve kimyasal tepkimelerin fay dayanımı ve depremlerin tekrarı üzerindeki etkilerine dair varsayımları test etmek,
- Mikro depremlerin yakın çevresindeki gerinim ve yayılan dalga alanlarını gözlemlemek.
SAFOD deneme sondajı, SAFOD’un planlandığı yüzey konumunda 2,2 km derinliğinde gerçekleştirilen apayrı bir bilimsel sondaj deneyidir. Bu saha, Kaliforniya’nın Parkfield kenti yakınlarında, San Andreas Fayı’nın yaklaşık 1,8 km güneybatısında yer alır. Söz konusu fay segmenti, sismik olmayan (asismik) sürünme ve tekrarlayan mikro depremlerle hareket ediyor. Bölge, 1857’den bu yana altı kez kırılan fayı kapsayan depremler dizisinin son halkası olan 1966 tarihli ve büyüklüğü 6 olan Parkfield depreminin kırılma alanının hemen kuzeyinde yer almaktadır.
Parkfield bölgesi, Parkfield Deprem Deneyi kapsamında dünyanın en detaylı şekilde izlenen fay kesimidir. Deneme (pilot) sondajı; Uluslararası Kıtalarda Bilimsel Sondaj Programı (ICDP), Amerilan Ulusal Bilim Vakfı (NSF) ve Amerikan Yerbilimsel İnceleme Kurumu (USGS) ortaklığında yürütülen bir çalışmadır.
Kaynakça
Bu haber kısmı CNNTÜRK’ten (1, 2) derlenmiştir.
ES, 2008. SAFOD, earthscope.org/observatories/safod
ICDP, 2025. SAFOD, icdp-online.org/projects/by-continent/the-americas/north-america/safod-usa
USGS, 2008. San Andreas Fault Observatory at Depth, earthquake.usgs.gov/learn/parkfield/safod_pbo.php
Bu metin, 26 Haziran 2025’te güncellenmiştir.
