Yenilenebilir enerji teknolojileri, lityum gibi tarihsel olarak da yüksek talep görmeyen ve cevher yatağı modelleri tam olarak anlaşılmamış metallerin çıkarılmasına dayanmaktadır. Dünyanın en büyük lityum yataklarından birisi, ABD’dedir. Bu maden sahası, Yellowstone sıcak nokta volkanizmasının erken evrelerinde oluşan 16,4 milyon yıllık McDermitt kalderasının göl tortularında yer almaktadır.
Yellowstone’daki lityum cevher yatağının oluşumunu açıklamak zordur. En büyük zorluksa volkanik patlama ve patlama sonrası oluşan hareketliliktir. Kuvars kristallerinde korunmuş halde saklanan sıvı kapanımları, volkanik püskürme öncesine ait mağmatik lityum içeriğini değerlendirmek için iyi bir araçtır. Bir McDermitt riyolit lavındaki sıvı kapanımında iyon mikroprobu kullanılarak 400-1350 ppm lityum derişimi saptanmıştır. Kıyaslamak gerekirse matris riyolit camlarında bu değer 20-70 ppm’dir. Bölgedeki diğer sekiz kaldera için sıvı kapanım sentez edilmiştir. Yellowstone sıcak nokta hattının batı kesimi de 200-2000 ppm derişime sahiptir. Bu durum lityum açısından zengin riyolitik mağmaların Yellowstone’de tekrarlandığını göstermektedir.
McDermitt kalderasına odaklanalım. Bu kaldera jeolojik evrimi boyunca kapalı bir hidrolojik sistem olarak kaldı. Kurulan modele (örneklemeye) göre, 100 km³ hacme sahip ve yeniden canlanan mağma eriyiği 25-150 milyon ton lityum üretebilir. Bu sayede, kapalı bir kaldera içindeki göl lityum açısından zengin mağmatik sıvı biriktirebilir. Ardından bu gölde meydana gelecek buharlaşma sonucu kil minerallerinin içindeki lityumun derişimi de artar. Depolanma süreci tamamlandıktan sonraysa lityum derişimi zengin McDermitt yatağını oluşur.
Sonuç olarak, Yellowstone’deki sıcak nokta hattı boyunca, yüksek lityum derişimine sahip riyolitik mağmalar yaygın olmasına rağmen yalnızca McDermitt kalderası işletilebilir lityum cevherleşmesine sahiptir. Amerika Birleşik Devletleri’nin batısında ve dünya genelinde McDermitt gibi silisik kalderalar bolca bulunmasına rağmen, kaldera kaynaklı volkanik püskürme ile eş zamanlı ve patlamadan sonraki faylanmalar ve dış kaynaklı tektonik olaylara (üst üste binen kaldera çöküntülerinden kaynaklanan faylanma, Basin and Range genişlemeli fay sistemi gibi) bağlı olarak bu kalderalardaki tortul lityum cevher yataklarının ekonomik potansiyeli azaltmıştır.
Kaynakça
Watts, K. E., 2025. Lithium from magma to mine in an early Yellowstone hotspot caldera, Geology, 53 (7), 592–596, doi.org/10.1130/G53140.1
Atıf
Güler. B. 2025. Yellowstone Volkanik Bölgesinin Lityum Potansiyeli, yerbilimleri.com/yellowstone-volkanik-bolgesinin-lityum-potansiyeli
