Houston Üniversitesi’nden bir professör, dünyada henüz ortaya çıkarılmış en geniş tekil volkanı bulan biliminsanları ekibine başkanlık etti. Tamu Masifi olarak adlandırılan volkan, kabaca Britanya Adaları veya Nev Meksiko ya denk bir alanı kaplıyor ve güneş sisteminin en geniş volkanlarının (yanardağlarının) bulunduğu Mars’dakiler kadar büyük.
Yer ve Atmosfer Bilimleri Bölümü’nde profesör olan William Sager bu çalışmaya 20 yıl önce Teksas A&M Üniversitesi’nde (TAMU) başlamış. Bulgularsa 8 Eylül 2013’te Nature Geoscience dergisinde yayımlandı.
Japonya’nın 1.000 mil (1.610 kilometre) doğusunda bulunan Tamu masifi, 130-145 milyon yıl önce birkaç denizaltı volkanizmasıyla biçimlenen bir denizaltı dağı olan Shatsky Yükselimi’nin en geniş yapısıdır. Tamu Masifi’nin tekil veya birkaç püskürme noktasının birleşimi olup olmadığı şu ana kadar açık değildi. JOIDES Resolution araştırma gemisi de toplanan veri ile önemli örneklemelerin birleştirilmesiyle, araştırmacılar Tamu Masifi’nin merkeze yakın bir volkandan çıkan bazalt kütlesi olduğunu doğruladılar.
Sager, “Tamu Masifi’nin yeryüzünde bulunmuş en büyük tek parça kalkan tipi volkan olduğunu söyledi. Burada daha büyük ölçekli volkanlar da olabilir, çünkü Ontong Java Platosu gibi daha büyük magmatik yapılar var. Ama, bunların tek bir volkandan mı yoksa volkanların birleşmesiyle oluşup oluşmadıklarını bilmiyoruz.”
Tamu Masifi, sadece büyüklüğüyle değil, aynı zamanda şekli ile de denizaltı volkanlarının arasında öne çıkmaktadır. Tamu Masifi, sığ ve geniş yayılıma sahiptir. Püskürttüğü lavlar, yeryüzündeki diğer volkanlara oranla daha geniş alanları kaplayabilir. Deniz tabanı, Tamu Masifi’ne oranla daha küçük binlerce denizdağı ve denizaltı volkanı barındırmaktadır.
Sager, “Tamu Masifi’nin yüksek değil ama çok geniş olduğunu, bundan dolayı da dereceli geçişli eğimlere sahip olduğunu söylemekte. Aslında volkanın kenarında durursanız, ne tarafın yüksek olduğunu söylemekte zorlanabilirsiniz. Biz, onun kalkan tipi geniş volkanı olmak için volkanın merkezinden gelen masif lav akıntılarından beslendiğini biliyoruz. Daha önce bunu bilmiyorduk, çünkü okyanus platoları, denizin altında gizlenmiş büyük yapılardır. Genelde onlar saklanmak için iyi bir yer bulurlar.”
Tamu Masifi, 120.000 milkarelik (310.800 kilometrekare) bir alanı kaplamaktadır. Yeryüzünün en geniş aktif volkanı olan Havai’deki Mauna Loa 20.000 milkarelik (51.800 kilometrekare) alanıyla Tamu Masifi’nin sadece % 2’si. Daha iyi bir karşılaştırma yapacak olursak, dünyadan görünebilen Mars gezegenindeki dev Olympus Mons volkanı, Tamu Masifi’nden sadece % 25 daha geniş.
Çalışma, sismik araştırma gemisi R/V Marcus G. Langseth tarafından toplanan 2010 ve 2012 tarihli veriler ile Bütünleşik Okyanus Sondaj Programı (IODP) kapsamında Expedition 324 (Shatsky Yükselim Formasyonu) çalışmasından alınan 2009 tarihli örneklere dayanmaktadır. Tamu Masifi’ndeki sondajlardan, 75 fite (23 metreye) varan kalınlıktaki kalın bazalt akıntılarından alınan karot örneklerin, masifi karakterize ettiği göstermektedir. R/V Langseth’ten alınan sismik veriler tepelerden bitişik havzalara akan lav akıntılarını doğrulayan bir volkan yapısını gösterdi.
Sager‘e göre, Tamu Masifi 145 milyon yıl yaşındadır. Oluştuğu zamandan birkaç milyon yıl sonra inaktif olmuştur. Kalınlığı yaklaşık 4 mil (6,44 kilometre) iken, zirvesi okyanus yüzeyinin 6.500 fit (1.982 metre) altındadır.
Masif, yeryüzünde bulunan denizaltı volkanlarından farklı bir şekle sahiptir ve onun masif volkanların oluşumu hakkında bilgi vermesi mümkündür. Çok büyük miktardaki magma merkezden geldi ve bu magma mantodan gelmişti. Ondan dolayı, yerbilimcilerin yer içinin nasıl çalıştığını anlaması açısından bu oldukça önemlidir.
Yazar adı ve yayın adı kaynak belirtilerek özgürce kullanılabilir.
UH, 2013. En Büyük Denizaltı Yanardağı Tamu Masifi, çev. Tortopoğlu, B., https://www.yerbilimleri.com/en-buyuk-denizalti-yanardagi-tamu-masifi
Ayrıntılar
UH, Scientists Confirm Existence of Largest Single Volcano On Earth, 9 Eylül 2013
Makale
An immense shield volcano within the Shatsky Rise oceanic plateau, northwest Pacific Ocean
