Çöllolar linyit sahasında bir hafta içinde iki heyelan (toprak kayması) meydana geldi. İlk heyelan, açık ocağın güneybatısında yer alan kalıcı şevlerde gerçekleşti ve bir kişinin hayatını kaybetmesine ve üretim faaliyetlerinin geçici olarak durmasına yol açtı. Dört gün sonra ise aynı ocağın kuzeydoğusundaki geçici üretim şevlerinde, ilkinden daha büyük ikinci bir heyelan meydana geldi. Toplamda yaklaşık 50 milyon metreküp (Mm³) toprak hacmine sahip bu ikinci heyelan, aralarında jeoloji ve maden mühendislerinin de bulunduğu on kişinin ölümüne neden oldu.
Toplamda 11 kişinin yaşamını yitirdiği bu ciddi boyuttaki iş kazasının ana nedenleri, iş güvenliği ve üretim. Şev stabilitesini (dengesini) bozan yeraltısuyunun susuzlaştırma veya basınçsızlaştırma operasyonları ile kontrol altına alınmaması sonucu oluşan yetersiz güvenlik ve güvenli olmayan şevlerde hızlandırılmış şekilde kömür üretimine devam edilmesi.
Bu Tür Maden Kazalarının Kök Nedenleri: Madencilik Politikası, Özelleştirme, Taşeron Sistemi, Denetimsizlik, Kuralsızlaştırma ve Kâr Hırsı
Bu tür kazalar yalnızca teknik hatalar sonucu değil, aynı zamanda kusurlu madencilik politikalarının bir ürünüdür. Özelleştirme, taşeronluk, denetimsizlik ve kuralsızlaştırma ile sermayenin aşırı kâr hırsı bir araya geldiğinde, güvenlik önlemleri göz ardı edilir. Madenciliğin ve mühendisliğinin temel ilkeleri ihlâl edilerek üretim yapılır.
Bu kaza özelinde teknik açıdan bakıldığında; kazaların başlıca nedenleri arasında, basamak (şev) yüksekliklerinin iş makineleri için güvenli sınırların üzerinde tutulması, şev açıları ve basamak genişliklerinin mühendislik analizlerinin yetersiz yapılması ve proje sınırlarına yaklaşıldıkça şevlerin daha da dikleştirilmesi yer almaktadır. Bu tür ihmaller, maden sahalarında riskin artmasına neden olmaktadır. Mesleki etikse vicdanidir.
Benzer kazaların tekrar yaşanmaması için, siyasi otoritenin madencilik politikalarını yeniden gözden geçirmesi gerekmektedir. Maden işletmelerinde insan hayatı ve emeği ön planda tutularak, madencilik ve mühendislik ilkelerine uygun üretim yapılması zorunludur.
Klasik kaşık tipi kayma mı oldu? sorusu yerine bir uzman yorumu:
Burada dikkat edilmesi gereken birkaç önemli nokta var:
- İki ayrı heyelan mevcut: İlginç bir şekilde, ocağın karşılıklı duvarlarında yıkılma meydana gelmiş.
- Boyut: Görüntünün altındaki ölçek çubuğuna dikkat edin – ana heyelan, ocağın şevlerinde yaklaşık 300 metre genişliğinde ve neredeyse bir kilometre uzunluğundadır. Görüntüyle birlikte verilen metin, iki heyelanın toplamda yaklaşık 2,73 kilometrekarelik bir alanı kapladığını belirtmektedir.
- Görseller şunu gösteriyor: Heyelan B’nin önce gerçekleştiği düşünülüyor, çünkü heyelanın topuk kısmı, Heyelan A’nın döküntüsüyle örtülmüş gibi görünüyor. Buradaki olay sıralamasını anlamak gerçekten çok önemli. Acaba Heyelan B bir şekilde Heyelan A’yı mı tetikledi, yoksa her ikisi de aynı olgudan mı kaynaklandı ya da tamamen bağımsız olaylar mıydı, merak konusu.
- UNOSAT belgesine eşlik eden metin, Heyelan A’nın dönel bir kayma olduğunu öne sürüyor. Ancak bunun tam olarak doğru olmadığını düşünüyorum – bana göre bu olay daha çok önemli miktarda akma içeren bir ilerleme kayma gibi görünüyor. Öte yandan, heyelanın üzerinde ocağın duvarına neredeyse paralel şekilde uzanan enine sırtlar, kaymanın gerileyici olduğunu – yani geriden başlayarak kademe kademe çöktüğünü – düşündürüyor. Bu ardışık şev çökmelerinin her biri, dönel hareket de içermiş olabilir.
Kaynakça
DC, Landslides in Turkey, 21 Şubat 2011
UNOSAT, Post-Landslide Assessment for Çöllolar Coalfield Kahramanmaras, Turkey, 21 Şubat 2011
