Türkiye’nin en yüksek on barajı hangileri biliyor musunuz? Keban ve Ermenek barajı kaç metre yüksekliğinde? Devlet Su İşleri’nin 18 Mart 2011 tarihli yazısındaki sıralama şöyle..
1- Ermenek Barajı
2009 yılında işletmeye açılan Ermenek Barajı, Türkiye’nin en yüksek barajıdır. Göksu Nehri üzerinde yer alan barajın yüksekliği 210 m’dir. Enerji amaçlı inşa edilen baraj, Karaman ili sınırları içindedir.
2- Keban Barajı
Fırat Nehri üzerinde yer alan Keban Barajı Türkiye’nin en yüksek 2. barajıdır. Enerji üretmek amacıyla inşa edilen barajın yüksekliği 207 m’dir. Baraj, 1975 yılında yapılmış olup Elazığ ilinin sınırları içindedir.
3- Berke Barajı
1999 yılında Adana’da işletmeye açılan baraj, Ceyhan Nehri üzerinde yer alır. 201 m yüksekliğiyle Türkiye’nin üçüncü büyük barajıdır.
4- Altınkaya Barajı
Kızılırmak Nehri üzerinde kurulan baraj 1988 yılında işletmeye açılmıştır. 195 m yüksekliğiyle Türkiye’nin dördüncü büyük barajı olan Altınkaya Barajı, enerji amaçlı olup Samsun ilinin sınırları içerisindedir.
5- Oymapınar Barajı
Manavgat Nehri üzerinde yer alan Oymapınar Barajı, 185 m yüksekliğiyle Türkiye’nin beşinci yüksek barajıdır. Antalya ili sınırlarında yer alan baraj, enerji amaçlı olup 1984 yılında işletmeye açılmıştır.
6- Hasan Uğurlu Barajı
Baraj, 1981 yılında Yeşilırmak üzerinde kurulmuştur. 175 m yüksekliğiyle Türkiye’nin en yüksek altıncı barajı olan Hasanuğurlu, Samsun ili sınırları içerisinde yer alır. Enerji amaçlıdır.
7- Karakaya Barajı
Fırat Nehri üzerinde yer alan Karakaya Barajı 173 m yüksekliğiyle Türkiye’nin yedinci yüksek barajıdır. 1987 yılında işletmeye açılan baraj, enerji amaçlı olup Diyarbakır ili sınırları içerisinde yer alır.
8- Atatürk Barajı
Baraj, 1992 yılında Fırat Nehri üzerinde işletmeye açılmıştır. Enerji ve sulama amaçlı inşa edilen baraj, 169 m yüksekliğiyle Türkiye’nin sekizinci en yüksek barajıdır. Şanlıurfa’da yer alır. Sahip olduğu hacimle dünyanın en geniş 5. barajıdır.
9- Kığı Barajı
Bingöl’de Peri Nehri üzerinde yer alan baraj, 168 m yüksekliğiyle Türkiye’nin dokuzuncu büyük barajıdır. 2003 yılında işletmeye açılan baraj enerji amaçlıdır.
10- Gökçekaya Barajı
1972 yılında işletmeye açılan baraj Eskişehir’de bulunmaktadır. 158 m yüksekliğiyle Türkiye’nin onuncu yüksek barajı olan Gökçekaya, enerji amaçlı olup Sakarya Nehri üzerinde yer alır.
Meriç Havzası (01), Müteferrik* Marmara Suları Havzası (02), Susurluk Havzası (03), Müteferrik Ege Suları Havzası (04), Gediz Havzası (05), Küçükmenderes Havzası (06), Büyükmenderes Havzası (07), Mütererrik Batı Akdeniz Suları Havzası (08), Müteferrik Orta Akdeniz Suları Havzası (09), Burdur Gölü Kapalı Havzası (10), Afyon Suları Kapalı Havzası (11), Sakarya Havzası (12), Müteferrik Batı Karadeniz Suları Havzası (13), Yeşilırmak Havzası (14), Kızılırmak Havzası (15), Orta Anadolu Kapalı Havzası (16), Müteferrik Doğu Akdeniz Suları Havzası (17), Seyhan Havzası (18), Hatay Suları Havzası (19), Ceyhan Havzası (20), Fırat-Dicle Havzası [ Fırat Nehri ve kolları (21), Dicle Nehri ve kolları (26)], Müteferrik Doğu Karadeniz Suları Havzası (22), Çoruh Havzası (23), Aras Havzası (24), Van Gölü Kapalı Havzası (25).
* Ayrılmış, dağınık.
***
Bu sıralama değişebilir. Nasıl mı.. Deriner Barajı ve Hidroelektrik Santrali, Doğu Karadeniz Bölgesi sınırları içerisinde Çoruh Nehri üzerinde ve Artvin İl Merkezini Erzurum İl Merkezine bağlayan Devlet Karayolu üzerindeki köprünün 5 km membasındadır. Çoruh Projesi’ndeki barajlar mansaptan membaya doğru sıralandığında Deriner Barajı 3. sıradaki barajımızdır. Çoruh Nehri üzerindeki ilk kilit baraj olan Deriner Barajı çift eğrilikli beton kemer baraj kategorisinde ülkemizin en yüksek, dünyanın ise 3. (!) yüksek barajı olacaktır. Türkiye’de birinciliğin el değiştireceği kesin; ama aynı durum dünya sıralamasında geçerli değil..
Deriner Barajı’nın temelden yüksekliği 249 m, uzunluğu 720 m ve genişliği krette 18 metre olacak şekilde planlanmıştır. Toplam gövde hacmi 3,4 milyon m3 olup, bu hacmin 3,15 milyon m3′lük kısmının imalatı tamamlanmış ve fiziki gerçekleşmede % 93 mertebesine ulaşılmıştır.
Francis tipi 4 adet türbini bulunan santralin kurulu gücü 670 MW olup, yıllık 2 milyar 118 milyon kWh enerji üretilmesi planlanmaktadır. Yıllık ortalama akım 4,84 milyar m3 olup, regülasyon oranı %94’tür. Çoruh Havzası üzerinde 1,97 milyar m3 depolama hacmi ile 2. büyük rezervuara sahip olan Deriner Barajı bu özelliği ile aynı zamanda mansabında bulunan barajların rezervuar düzenlemesi görevini de üstlenecektir.
***
Bir barajın hikâyesi.. Dağlardan gelen nehir suları aşağı doğru akıp gider, bir deniz veya göle ulaşırlar. Ya da yeraltına sızıp kaynakları ve kuyuları beslerler. Seyahatleri esnasında nehirler şehirlere, köylere, fabrikalara ve çiftliklere su sağlarlar. Ancak akarsuların taşıdığı su her yıl ya da yılın her mevsimi aynı miktarda değildir. Bazı kurak geçen yıllarda bazı akarsular tamamen kuruyabilir ya da bazı ıslak yıllarda akarsular yatağına sığmayarak taşabilir. Aynı şekilde yılın farklı mevsimlerinde farklı miktarda su gelebilir. Yazın suya en fazla ihtiyaç duyulan zamanda nehirlerde su miktarı çok azalabilir ve kışın, suya fazla ihtiyaç duyulmayan mevsimde nehirler çok miktarda su taşıyabilir.
O halde nehirlerin taşıdığı suyu tutmanın bir yolu olmalı. Fakat bu su akıp giderken nasıl tutacaksınız? Barajlarla…
Bu dev bariyerler nehir sularını tutarlar. Arkalarında oluşan gölde tuttukları suyu biriktirirler. İhtiyaç duyulmayan zamanda gelen fazla suyu tutar ve ihtiyaç duyulan zamanda onu insanın hizmetine sunarlar. İnsan bu suyla içme, kullanma ihtiyacını karşılayabilir veya bitkileri sulamak için kullanır. Bitkilerin büyümesi için kökleri ile topraktan su almaları gerekir yoksa solarlar. Bitkinin kök bölgesine ihtiyaç duyduğu suyu, ihtiyaç duyduğu zamanda, ihtiyaç duyduğu miktarda vermeye sulama denir. Barajlar aynı zamanda elektrik üretir ve bizleri taşkından korur. Barajların göllerinde biriken ve yükselerek potansiyel enerji kazanan suların bu enerjisi önce kinetik enerjiye sonra da elektrik enerjisine çevrilir.
İnsanlar nehirler üzerine pek çok sebepten baraj inşa ederler: arazilerini taşkından korumak için, sulama yapmak için, enerji üretmek için, nehir yataklarını değiştirmek için, yapay göller oluşturmak için ve su seviyesini yükseltip teknelerle ulaşım sağlamak için… Ne için inşa edildikleri önemli olmaksızın bütün barajlar büyük miktardaki suyu tutacak kadar sağlam olmalıdır.
Baraj yapıldıktan sonra binlerce hektar alan, bu alanda yaşayan bitki ve hayvanlar suların yükselmesinden etkilenirler. Göl alanında yaşayan insanlar başka yerlere taşınmak zorunda kalırlar. Fakat bunun sonucunda insanlar balıkçılık, yüzme, su kayağı, tekne gezileri için bir göle sahip olurlar. Enerji üretirler, içme-kullanma ve sulama suyu sağlarlar. Taşkından korunurlar.
Barajlar neden önemlidir? Barajlar önemlidir. Çünkü insanlara içme, kullanma ve sanayi suyu sağlar, sulama suyu sağlar, balıkçılık ve rekreasyon olanakları sağlar, hidroelektrik enerji elde edilmesini sağlar, nehirlerde suyun kontrolünü sağlar. Barajlar aynı zamanda insanları taşkın tehlikelerinden korur. Barajlar nehirleri kontrol ederler.
Kaynakça
DSİ, 2011. Türkiye’nin En Yüksek Barajları, 24 Temmuz 2011 tarihinde ulaşılmıştır.
DSİ, 2011. Bir Barajın Hikayesi, 24 Temmuz 2011 tarihinde ulaşılmıştır.
DSİ, 2011. Dünya’nın en yüksek 3. barajında sona doğru., 24 Temmuz 2011 tarihinde ulaşılmıştır.
